WAREMA – Water Resource Management in Protected Areas

Διαχείριση Υδάτινων Πόρων σε Προστατευόμενες Περιοχές

Η Αιτωλική Αναπτυξιακή Α.Ε.ΟΤΑ  συμμετέχει στην Κοινοτική Πρωτοβουλία INTERREG IIIB/CADSES στο πρόγραμμα WAREMA το οποίο υλοποιείται στην Ιταλία, Ουγγαρία, Ελλάδα και Τσεχία με συντονιστή την Περιφέρεια Friuli Venezia Giulia. Στόχος του έργου WAREMA είναι η ανάπτυξη συμμετοχικών διαδικασιών στο σχεδιασμό σε επίπεδο υδρολογικής λεκάνης, βασισμένων σε δίκτυα κοινωνικών εταίρων και φορέων που θα συμβάλλουν στην εφαρμογή της Οδηγίας – Πλαίσιο περί Υδάτων 2000/60. Στο πλαίσιο του προγράμματος αναπτύσσονται καινοτόμες για την Ελλάδα συμμετοχικές διαδικασίες διαβούλευσης και επιμόρφωσης με την ενεργή συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας, διαχειριστικών φορέων και άλλων ειδικών.

Οι αλλαγές στο κλίμα, στις χρήσεις γης και στις περιφερειακές πολιτικές, απαιτούν νέες ολοκληρωμένες στρατηγικές διαχείρισης της γης και των υδάτινων πόρων. Το WAREMA αναπτύσσει στρατηγικές, κατάλληλα διαμορφωμένες για τις λεκάνες απορροής, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων εκτάσεων προστατευόμενων περιοχών (π.χ. περιοχές που προστατεύονται από τη Συνθήκη Ραμσάρ, Περιοχές Βιόσφαιρας), οι οποίες δοκιμάζονται σε τέσσερις πιλοτικές περιοχές.  Τα μέσα που χρησιμοποιούνται είναι οι δημόσιες – ιδιωτικές συνεργασίες, η ανάλυση της κατάστασης των υδάτων στις περιοχές, σχέδια δράσης και χωρικοί σχεδιασμοί, εκτεταμένη διαβούλευση και πληροφόρηση.

Μέσα από το πρόγραμμα επιδιώκεται να διαμορφωθεί, μεταξύ των εμπλεκομένων, κοινή οπτική για τις προτεραιότητες που αφορούν την προστασία της φύσης και των φυσικών τοπίων, τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, την κοινωνικό – οικονομική ανάπτυξη και τη διαχείριση υδάτινων πόρων.  Απώτερος στόχος είναι η επίτευξη αειφόρου περιφερειακής ανάπτυξης, που θα βασίζεται στη διατήρηση, την ανάδειξη και την αποτελεσματική χρήση των τοπικών πόρων.

Οι τέσσερις πιλοτικές περιοχές είναι η λεκάνη απορροής Upper Tagliamento στην Ιταλία, η λεκάνη απορροής της λίμνης Velence στην Ουγγαρία, η Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου στην Ελλάδα, και η προστατευόμενη περιοχή Poodři στην Τσεχία.

Στο πρόγραμμα συμμετέχουν οι ακόλουθοι φορείς:

  • Περιφέρεια της Friuli Venezia Giulia
  • Πανεπιστήμιο της Δυτικής Ουγγαρίας, Σχολή Γεωπληροφορικής
  • Αγροτικό Επιμελητήριο της Περιφέρειας Fejér
  • Δίκτυο ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ SOS
  • Αιτωλική Αναπτυξιακή Α.Ε.
  • Κέντρο Κοινοτικής Οργάνωσης Κεντρικής Moravia

Στόχοι

  • Επίτευξη βιώσιμης περιφερειακής ανάπτυξης, βασισμένης στην προστασία, ανάδειξη και αποτελεσματική χρήση των τοπικών πόρων.
  • Προώθηση της βιώσιμης χρήσης των φυσικών πόρων (ιδίως νερού), στο πλαίσιο μίας ολοκληρωμένης διαχείρισης σε επίπεδο λεκάνης απορροής.
  • Προώθηση συμμετοχικών και συνεργατικών διαδικασιών διαχείρισης γης και υδάτων.
  • Θεώρηση προστατευόμενων περιοχών ως πρότυπο για τη βιώσιμη ανάπτυξη γειτονικών περιοχών.

Αναμενόμενα Αποτελέσματα

  • Ορισμός και εφαρμογή συμμετοχικής διαδικασίας για τη διαχείριση λεκανών απορροής, που θα είναι στη διάθεση των αρχών που διαχειρίζονται λεκάνες απορροής στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
  • Παροχή αποδοτικών και κοινών σχεδίων για τη διαχείριση λεκανών απορροής ποταμών στους φορείς που διαμορφώνουν πολιτικές και στους κοινωνικούς εταίρους.
  • Ανάπτυξη συγκεκριμένων και ολοκληρωμένων εργαλείων για τη διαχείριση γης και υδάτινων πόρων σε προστατευόμενες περιοχές.
  • Διεύρυνση γνώσης και ικανοτήτων των κοινωνικών εταίρων σε εθνικό και διεθνές επίπεδο.
  • Απόκτηση κοινού οράματος από όλες τις σχετικές αρχές, χρήστες νερού και τοπικούς φορείς που συμμετέχουν σε συνεργασίες σε επίπεδο λεκανών απορροής ποταμών.

Μεθοδολογία

Το ενδιαφέρον του προγράμματος εστιάζεται στην ανάπτυξη της κατάλληλης μεθοδολογίας που ενεργοποιεί την τοπική κοινωνία και τις ομάδες – κλειδιά των κοινωνικών εταίρων, ώστε να συμμετέχουν ενεργά στη διαδικασία βιώσιμης ανάπτυξης και να συμβάλλουν, μέσω συμμετοχικών διαδικασιών ενισχυμένης δικτύωσης και πληροφόρησης, στην καλύτερη δυνατή εφαρμογή της Κοινοτικής Οδηγίας – Πλαίσιο περί Υδάτων. Η μέθοδος του «κοινού οράματος» που χρησιμοποιείτε προσφέρει το κατάλληλο πλαίσιο για μια ολοκληρωμένη συμμετοχική διαδικασία που – με τη χρήση πολλαπλών εργαλείων – μπορεί να χρησιμοποιηθεί και για εκπαιδευτικούς σκοπούς. Ταυτόχρονα, το πρόγραμμα επιδιώκει την παροχή τεχνογνωσίας προς το προσωπικό των συμμετεχόντων τοπικών φορέων, την ενημέρωση των πολιτών της τοπικής κοινωνίας, την ενίσχυση της αμοιβαίας κατανόησης μεταξύ των συμμετεχόντων φορέων, τη μείωση των συγκρούσεων και των καθυστερήσεων στη λήψη αποφάσεων, καθώς επίσης και τη βελτίωση της ποιότητας των αποφάσεων.

Το πρόγραμμα WAREMA στοχεύει στη δημιουργία λειτουργικών δικτύων των κοινωνικών εταίρων στις πιλοτικές λεκάνες απορροής που θα συνεχίσουν να λειτουργούν  και μετά την ολοκλήρωση του προγράμματος.  Επίσης, ακολουθείται μία κοινή προσέγγιση επίλυσης προβλημάτων διαχείρισης και αναπτύσσονται νέες στρατηγικές για την ολοκληρωμένη διαχείριση υδάτων και εδαφών.  Η εγκαθίδρυση του διακρατικού δικτύου υδάτων ευνοεί την ανταλλαγή εμπειριών με άλλες χώρες, ενώ τα εργαλεία που δημιουργούνται (τέσσερα Σχέδια Δράσης και Έννοιες Χωρικού Σχεδιασμού)  θα εντάξουν τη διαχείριση υδάτων και εδαφών στις προστατευόμενες περιοχές.

Λίγα λόγια για την Οδηγία – Πλάισιο για το Νερό

Η Οδηγία – Πλαίσιο για το Νερό (Water Framework Directive, 2000/60/EC) είναι μία από τις πιο περιεκτικές οδηγίες που έχει υιοθετηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση για την εφαρμογή της Ολοκληρωμένης Διαχείρισης των Υδάτων στην Ευρώπη αποτελώντας σταθμό στην περιβαλλοντική νομοθεσία της Ευρωπαικής Ένωσης λόγω της εφαρμογής μίας νέας προσέγγισης: πρωταρχικός στόχος της είναι η επίτευξη καλής ποιότητας υδάτων για όλα τα υδάτινα σώματα, ενώ προβλέπει αυστηρότερα όρια για ύδατα ειδικών χρήσεων (πόσιμο νερό, νερό κολύμβησης, ύδατα σε προστατευόμενς περιοχές).  Η καινοτομία της έγκειται στο ότι προνοεί για τη διαφύλαξη της οικολογικής ποιότητας των υδάτων και την προστασία των εξαρτώμενων οικοσυστημάτων, και δεν επικεντρώνεται μόνο στις παραμέτρους που σχετίζονται με τις ανθρώπινες χρήσεις.

Η Οδηγία επίσης επιβάλλει στα κράτη μέλη να προσδιορίσουν τις υδρολογικές λεκάνες που βρίσκονται στα σύνορά τους και να τις διαχειριστούν ορθολογικά σε επίπεδο λεκάνης απορροής ποταμού, βάζοντας τέλος στον κατακερματισμό της διαχείρισης μεταξύ φορέων.

Τέλος ένα ακόμα πρωτοποριακό σημείο της αφορά την άμεση εμπλοκή όλων των χρηστών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων για την διαχείριση των υδάτων σε επίπεδο λεκάνης απορροής.  Ζητά δηλαδή να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στους πολίτες να συμμετέχουν σε διαδικασίες διαβούλευσης, σε μία προσπάθεια άμβλυνσης των διαφορετικών προσεγγίσεων και συμφερόντων και λήψης αποφάσεων κοινά αποδεκτών από όλους τους εμπλεκόμενους.

Η ενσωμάτωση της Οδηγίας στην Ελλάδα έγινε με νόμο του 2003 (3199/9-12-2003). Σύμφωνα με την ελληνική νομοθεσία η διαχείριση των υδάτων σε εθνικό επίπεδο πραγματοποιείται από την Εθνική Επιτροπή Υδάτων και το Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων, ενώ σε Περιφερειακό Επίπεδο εκτελείται από τη Διεύθυνση Υδάτων της Περιφέρειας και το Περιφερειακό Συμβούλιο Υδάτων. Μη-Κυβερνητικές Οργανώσεις συμμετέχουν στο Εθνικό Συμβούλιο Υδάτων και στο Περιφερειακό Συμβούλιο.  Η Κεντρική Υπηρεσία Υδάτων του ΥΠΕΧΩΔΕ παίζει σημαντικό ρόλο στη διαχείρισή τους και είναι υπεύθυνη για την εφαρμογή της Οδηγίας συνεργαζόμενη στενά με άλλα υπουργεία, όπως το ΥΠΑΝ. Τεχνική υποστήριξη παρέχεται από το ΙΓΜΕ, τη ΔΕΗ, την ΕΥΔΑΠ, τα πανεπιστήμια καθώς και από άλλους φορείς.

Περιγραφή Περιοχής Παρέμβασης – Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου

Ο υγροβιότοπος με την ονομασία «Λιμνοθάλασσα Μεσολογγίου» βρίσκεται στο δυτικότερο άκρο της Στερεάς Ελλάδας στο νομό Αιτωλοακαρνανίας  και αποτελείται από ένα σύμπλεγμα λιμνοθαλασσών, μεγαλύτερης εκ των οποίων είναι η κεντρική λιμνοθάλασσα του Μεσολογγίου, με ενιαία επιφάνεια 140 km², ενώ η ευρύτερη περιοχή του υγρότοπου φθάνει ανατολικά έως τον ποταμό Εύηνο και δυτικά έως την τοποθεσία Βαλτί βορείως των εκβολών του Αχελώου.  Η συνολική έκταση του υγρότοπου είναι 258 km² και έχει δημιουργηθεί, με την πάροδο του χρόνου, απ’ τις φερτές ύλες των δύο ποταμών Αχελώου και Ευήνου οι οποίες σχημάτισαν ένα εκτεταμένο σύστημα αβαθών νερών (0.45 – 1.65 μ.).

Τμήμα της λιμνοθάλασσας έχει καθοριστεί ως περιοχή Ειδικής Προστασίας σύμφωνα με την οδηγία 79/409/ΕΟΚ για την προστασία της ορνιθοπανίδας. Αποτελεί επίσης, οροθετημένο υγρότοπο διεθνούς σημασίας, σύμφωνα με τη συνθήκη Ramsar, ενώ η περιοχή έχει επίσης ενταχθεί στο Δίκτυο προστατευόμενων φυσικών τόπων και περιοχών Natura 2000.

Η ορνιθοπανίδα της λιμνοθάλασσας περιλαμβάνει συνολικά 285 είδη, από τα οποία τα 95 ζουν στον υγρότοπο όλο το χρόνο.  Επίσης παρατηρούνται είδη θηλαστικών, αμφίβιων και ερπετών και είδη ιχθυοπανίδας.  Η χλωρίδα του υγρότοπου περιλαμβάνει τουλάχιστον 385 είδη.

Τα κυριότερα ανθρωπογενή προβλήματα που επιφέρουν σοβαρές διαταραχές και αλλοιώσεις στο φυσικό περιβάλλον της λιμνοθάλασσας είναι η καταστροφή του βιοτόπου εξαιτίας των αποξηράνσεων, εκχερσώσεων, εντατικοποίηση των καλλιεργειών, διάνοιξη δρόμων και υπερβόσκηση, η αλλαγή του υδρολογικού καθεστώτος από φράγματα και εντατική άρδευση, η υποβάθμιση της ποιότητας του νερού εξαιτίας της ρύπανσης από φυτοφάρμακα, λύματα και εντομοκτόνα, μεταβολές ως προς τη βιοποικιλότητα (εντατική αλιεία, λαθροθηρία), ενόχληση κατά την περίοδο της αναπαραγωγής και ανεξέλεγκτες  χωματερές.

Το πρόγραμμα προτείνει λύσεις για τα προβλήματα που ταλανίζουν την προστατευόμενη περιοχή.  Οι κοινωνικοί εταίροι συμμετέχουν εξ αρχής ώστε να αποκτήσουν κοινή οπτική για τις προτεραιότητες της περιοχής και να προκύψουν κοινά αποδεκτές προτάσεις.

Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στην ιστοσελίδα του προγράμματος: www.cadses–warema.net

  • Πρόσκληση
  • Αφίσσα
  • Φυλλάδιο